Kunst en cultuur als economische sector in de gemeente Bergen
Inleiding
Bergen staat historisch en in brede kringen bekend als een ‘kunstenaarsdorp’. Al sinds begin twintigste eeuw vestigen zich kunstenaars in het dorp en haar omgeving. Hieruit werd in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw de Bergense School geboren. Sinds enkele tientallen jaren is het dorp in trek bij kapitaalkrachtige bewoners en daarmee is de gemeente Bergen verworden tot een van de duurste gemeentes van Nederland. Dit heeft tot gevolg gehad dat onroerend goed onbetaalbaar is geworden voor beginnende en minder-commerciële kunstenaars, niet alleen wat huisvesting betreft maar ook qua werkplaatsen en ateliers. Hoewel er nog steeds veel kunstenaars in Bergen wonen, is hun diversiteit afgenomen en betreffen het vooral commerciële kunstenaars. Dit roept vragen op over de aanspraak die Bergen maakt op de titel “kunstenaarsdorp”.
Daarnaast is er de vraag over de maatschappelijke bijdrage van deze kunstenaars. Wat doen zij voor het welzijn van de bewoners, zoals openbare evenementen? En tenslotte, hoe dragen zij bij aan de economie? Filmhuis de Zwarte Schuur, Museum Kranenburgh, Hoeve Overslot, Huys Egmont, de bibliotheek, International Holland Music Festival, de Bergense Kunst Tiendaagse e.a. zijn voorbeelden van uitzonderingen met hun uitnodigende, open karakter. Maar naast deze kunst organisaties en evenementen rijst ook het beeld van commerciële kunst als een tweede, dominante vorm in de gemeente Bergen.
In zijn algemeenheid kan gezegd worden dat van een kwalitatief goed gemeentelijk kunstklimaat sprake is als:
- een gemeente over goede kunstenaars beschikt en goede kunst binnen de grenzen heeft en
- het voor kunstenaars en kunstliefhebbers aantrekkelijk en betaalbaar is om in de gemeente te wonen en te werken en
- inwoners daar waarde aan hechten en dat naar buiten toe uitdragen.
In grote lijnen kan de gemeente vier voorzieningen voor kunst en cultuur treffen: door openbare voorzieningen (b.v. bibliotheek, muziekonderwijs), door culturele organisaties zoals musea, door evenementen (b.v. openbare podiumkunsten) en door faciliteiten aan individuele kunstenaars (b.v. vestigingsbeleid, ruimte). Dit kunnen kern-specifieke of tijdelijke voorzieningen zijn. Tenslotte kunnen deze voorzieningen gericht zijn op de kunstenaars, de bemiddelaars en organisatoren en de consumenten.
Waarom cultuur en kunst in de gemeente?
Ten eerste dragen cultuur en kunst in beduidende mate bij aan het welzijn van de inwoners, maar ook waarom mensen een bepaalde plaats verkiezen boven een andere om te wonen, te recreëren of een bedrijf te vestigen. Cultuur en kunst vormen naast hun maatschappelijke waarde een belangrijke determinant voor de aantrekkingskracht van plaatsen en plekken. De laatste jaren is in veel gemeenten de tendens opgekomen om juist cultuur en kunst te gebruiken om burgers en bedrijven aan een gemeente te binden. Cultuur en kunst zorgen ervoor dat de ene plaats zich onderscheidt van de andere, dat de ene gemeente zichtbaar en merkbaar anders is dan de andere. Mensen zijn in toenemende mate onderworpen aan dezelfde culturele condities: de relatie tussen het individu en zijn omgeving wordt steeds meer gestandaardiseerd en geanonimiseerd. Cultuur- en kunstbeleid is dus bij uitstek een middel waarmee de gemeente de eigen identiteit van de lokale gemeenschap tot uitdrukking kan laten komen en kan versterken door daarbinnen initiatieven te honoreren.
Visie
In 2030 is het aantal en de diversiteit aan kunstenaars in de gemeente Bergen toegenomen en het maatschappelijk en economisch belang van de kunstsector gegroeid. Er zijn broedplaatsen en woningen betaalbaar voor beoefenaars van een variëteit aan kunstvormen. Dit heeft geleid tot meer jongere en authentieke kunstenaars die de kwaliteit en originaliteit van kunst in de gemeente een positieve impuls hebben gegeven. Door frequente openbaar toegankelijke evenementen hebben bewoners en bezoekers meer toegang gekregen tot niet-commerciële vormen van kunst.
Niet alleen de kunsten maar ook de culturele eigenheid van de kernen zijn in 2030 springlevend. Er zijn wandelingen/excursies voor verschillende leeftijdsgroepen; open dagen; evenementen en andere laagdrempelige openbare activiteiten die het rijke culturele verleden van de gemeente tot leven brengen.
Ervaring elders met meer divers kunstbeleid
De voorbeelden van gemeenten die zich in verleden en heden hebben geprofileerd via hun monumenten, festivals of andere culturele activiteiten, zijn talrijk. Wie associeert het Festival van Nieuwe Muziek niet met Middelburg? En wie denkt er bij het North Sea Jazz Festival niet aan Den Haag? Haarlem heeft naast zijn orgelmaand nu ook een stripfestival, in de 'Arnhem promotion' worden de beeldententoonstelling van Sonsbeek en het dansgezelschap Introdans naar voren gehaald en Heerlen profileert zich met moderne architectuur.
Wat wij gaan doen
Bovenstaande visie op het kunstbeleid in de gemeente Bergen kan op meerdere manieren worden gerealiseerd. Om ruimte voor jongere en minder-commerciële kunstenaars in de gemeente Bergen te creëren, zijn betaalbare huisvesting en ateliers een voorwaarde. Dit kan alleen bereikt worden door gemeentelijk onroerend goed beleid, waarbij panden die publiek bezit zijn en niet gebruikt worden beschikbaar worden gesteld als woning en atelierruimte. Voorbeelden zijn voormalige scholen en andere gemeentelijk onroerend goed in de diverse dorpskernen van de gemeente.
GroenLinks staat de introductie van een basisinkomen voor en dit zou kunnen beginnen (pilot) met jongere en minder-commerciële kunstenaars. Zij kunnen zich dan ook inzetten voor openbare evenementen die toegankelijk zijn voor alle geïnteresseerde bewoners in de gemeente.
Museum Kranenburgh, Filmhuis de Zwarte Schuur, de bibliotheek, de Bergense Kunst Tiendaagse e.a. publiek toegankelijke instellingen en evenementen behoeven financiële steun om hun voortbestaan en openbare karakter te behouden. Meer openbare evenementen kunnen worden gesponsord ter versterking van het gemeentelijk profiel en toegankelijkheid voor bewoners. De gemeente kan beurzen beschikbaar stellen, of een campagne opzetten voor sponsoring, voor kunstenaars-in-residentie beurzen.
Reageren
Wil je reageren of heb je een vraag? Stuur ons dan een bericht!