Duurzame landbouw in de gemeente Bergen
Inleiding
Het buitengebied van gemeente Bergen is van grote schoonheid met een diversiteit aan landschappen, natuur en bevat uiteraard ook economische activiteiten waarvan de landbouw de belangrijkste is. Een mooi buitengebied is belangrijk voor de recreatieve en toeristische bedrijvigheid van de gemeente.
De natuurkwaliteit in Noord-Holland staat echter onder druk met als risico dat we soorten en ecosystemen verliezen die van oudsher horen bij onze regio en ons landschap bepalen. (Bron Masterplan biodiversiteit NH, 2020). De gevolgen van de klimaatverandering brengen de uitdaging mee hoe in te spelen op meer zoute kwel in de duingebieden waar nu een groot deel van de waterzuivering plaatsvindt. Vanwege de zeespiegelverhoging zal zoute kwel dieper de duinen indringen. Daardoor zal de ruimtelijke claim ten behoeve van drinkwaterproductie verschuiven richting de binnenduinrand, waar onder andere intensieve bollenteelt plaatsvindt.
Het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest en het inrichten van percelen voor optimaal agrarisch gebruik, zorgen voor nadelige gevolgen voor het milieu (bodem, water en lucht) en voor de biodiversiteit (o.a. door afname van overhoekjes en landschapselementen). Daarnaast speelt ook in onze gemeente de urgentie om de stikstofproblematiek voortvarend aan te pakken. Gezien het grote aandeel natura 2000 in onze gemeente is dat een uitdaging.
De landbouwsector in de gemeente kent twee belangrijke takken; melkveehouderij in voornamelijk het noordelijk deel en de bollenteelt meer in het zuidelijk deel. Dit agrarisch grondgebruik ligt voornamelijk in de binnenduinrand. De afgelopen tien jaar is het landbouwareaal afgenomen en bedraagt in 2020 ca 290 ha. Volgens CBS-gegevens (2020) zijn er 15 bloembollen- en knollenbedrijven en 36 rundveehouderijbedrijven die samen 230 ha van het landbouwareaal in gebruik hebben. Het is grondgebonden landbouw die in potentie nog meer kan bijdragen aan meer landschappelijke kwaliteit en versterking van de biodiversiteit. In de voedselvisie van de provincie NH die in februari 2021 is vastgesteld is het doel benoemd dat in 2030 alle grondgebonden landbouw natuurinclusief is. Dit is tevens vastgelegd in de provinciale omgevingsvisie. Natuurinclusief wil zeggen een landbouw die natuurlijke processen benut in de bedrijfsvoering en een positieve bijdrage levert aan de biodiversiteit waarvoor een beloning logisch en noodzakelijk is.
Het is dan wel belangrijk dat agrarische ondernemers een toekomstperspectief wordt geboden en er voldoende bedrijfsopvolgers zijn.
Visie
Gedachtegang van zones van natuur, naar combi natuur en nil-landbouw, naar landbouw: zee, strand, natura 2000 gebied, duinen, binnenduinrand met natuurherstel en natuurinclusieve landbouw, landbouw) En perspectief bieden voor de huidige ondernemers, zodat de kleinere bedrijven blijven en we niet toegaan naar ar enkele grote jongens (altijd moeilijker te verleiden om natuurinclusiever te worden.
- De landbouwsector in de gemeente Bergen blijft grondgebonden en de bedrijven maken de komende jaren de omslag naar een (meer) natuurinclusieve landbouw waarbij een goed verdienmodel een randvoorwaarde is. Biologische en biologische dynamische landbouw of nieuwe bedrijfsvormen als Herenboeren zijn ook vormen van natuurinclusieve landbouw.
- Dit biedt in de binnenduinrand mogelijkheden om deze landbouwbedrijven, die het milieu amper belasten, als soort van groene buffer te gebruiken tussen de kwetsbare natuurgebieden in de duinen en de gebieden daarbuiten.
- Voor de rundveebedrijven zijn inmiddels goede voorbeelden waarbij ondernemers die boeren volgens de natuurinclusieve landbouwprincipes een economisch robuust bedrijf hebben met lagere stikstof- en broeikasgasemissie, terwijl de biodiversiteit verbetert en er mogelijkheden zijn voor landschapsherstel.
- Versterken van de korte keten en het lokaal en regionaal vermarkten van het product aan bewoners, maar ook via horeca en toeristische voorzieningen aan de toeristen geeft mogelijkheden voor een meerwaarde in prijs van het gezonde en natuurvriendelijke geproduceerde product.
- Voor de intensieve bollenteelt is het door sterke afhankelijkheid van de export en het hoge(re) gebruik van chemische middelen moeilijker om natuurinclusief te worden, maar ook daar zullen stappen gezet moeten worden. Uitbreiding van het bollenareaal is in gemeente alleen mogelijk als de sector volledig natuurinclusief werkt.
- Geen vermindering van het aantal ondernemers waarbij landbouw een hoofdtak is.
- Geen verrommeling buitengebied door landbouwtakken die niet passen in het landschap, grote gebouwen vergen, of…… Maar ook geen verrommeling doordat boeren wegtrekken, bijvoorbeeld omdat zij zijn uitgekocht vanwege stikstofreductie, en daardoor de gronden en opstallen zonder nieuwe functie onbenut raken.
- Ook mogelijkheden voor nieuwe initiatieven? (bijv wijndomein of voedselbos?)
Wat wij gaan doen
In de binnenduinrand worden via een gebiedsaanpak de natuur- en landschapswaarden vergroot. Enerzijds door in te zetten op realisatie van meer nnn gebied (dat mogelijk uitkoop van bedrijven kan inhouden). Hierbij kan een slimme koppeling worden gerealiseerd met het oplossen van lokale stikstofproblemen. Anderzijds door bestaande landbouwbedrijven te ondersteunen met het nemen van natuurinclusieve maatregelen (en indien gewenst mogelijkheden voor multifunctionele landbouw, zodat diversificatie van het verdienmodel mede gericht op maatschappelijke diensten realiseerbaar is). Deze ondersteuning zal gebaseerd moeten zijn op gesprekken met en behoeften van de agrarische ondernemers. De volgende ondersteuning is denkbaar:
- Opzetten van studiegroepen voor bepaalde thema’s, inclusief excursies naar voorbeeldbedrijven (zoals het veldlab bij bio bollenkweker Huiberts), inhuur van experts,….;
- Subsidie voor het nemen van natuurinclusieve maatregelen;
- Financiële vergoeding voor het verminderen van stikstofuitstoot door het aanpassen van de bedrijfsvoering;
- Stimuleringsproject lokale keten;
- Meedenken over opvolging zodat het aantal ondernemers niet kleiner wordt en er slechts een paar grootschalige ondernemers overblijven………
Voor de gebiedsaanpak zullen betreffende stakeholders betrokken worden zoals het waterschap, natuurorganisaties, recreatieve sector en landbouwsector. Deze gebiedsaanpak kan door de provincie gefaciliteerd worden. De provincie beoogt hierin doelen m.b.t. klimaat, stikstof en NNN op een integrale wijze aan te pakken met alle stakeholders.
Wat wij willen doen past in de beleidsdoelen van de provincie. We verwachten dan ook gebruik te kunnen maken van nieuwe en bestaande beleidsgelden. Veel gebeurt er al vanuit de verschillende sectorale invalshoeken (water, natuur, landbouw, recreatie) maar in het buitengebied van de gemeente komt het samen. En ligt de kans om het buitengebied sterker te verbinden met de burger en consument uit de dorpen.
Reageren
Wil je reageren of heb je een vraag? Stuur ons dan een bericht!